Hızlı Bozuk Konuşma (Cluttering)
Hızlı Bozuk Konuşma, kekemelik kadar bilinmemektedir. Lisans derslerimizde akıcılık bozuklukları dersi altında çok fazla bilgi verilmediği düşüncesindeyim. Bu düşüncemden dolayı elimden geldiğince konuya açıklık getirmeye çalıştım. Kekemelik gibi, Hızlı Bozuk Konuşma (HBK)'da bir akıcılık bozukluğudur; ancak, iki bozukluk aynı değildir. HBK, kulağa hızlı, net olmayan ve/veya düzensiz gelen konuşmayı içerir. Dinleyici, konuşmanın normal akışında, düzensiz konuşma planlaması, çok hızlı veya ani konuşmalar ya da sadece ne söylemek istediğinden emin olamama gibi gelen aşırı kesintiler duyabilir. Buna karşılık, kekeleyen kişi tipik olarak ne söylemek istediğini tam olarak bilir ama geçici olarak söyleyemez. Ayrıca kekemelikle birlikte HBK görülebilir.
Hızlı Bozuk Konuşma (HBK), insanların konuşma hızlarını o anın sözdizimsel veya fonolojik taleplerine göre yeterince ayarlayamadıkları bir konuşma akıcılığı bozukluğudur.
Hızlı bozuk konuşmanın özellikleri kısaca şu şekildedir.
- Artmış konuşma hızı,
- Yaygın bir akıcısızlık,
- Sesletim hatalarının eşliği,
- Monoton ses,
- Mırıldanarak konuşma,
- Konuşma seslerinde bozulmalar,
- Hece atmaları,
- İç içe geçmiş hatalar,
- Sesleri veya heceleri söylerken yerini değiştirme,
- Zaman zaman konuşmasının farkında olmama,
- Dikkat süresinin azlığı, hiperaktivite,
- El yazısında bozulmalar,
- Kendini ifade etmede ve cümleleri organize etmede güçlük,
- Ritim ve müzik yeteneğinde güçlükler.
- Kekemelik eşlik edebilir. (HBK tek başına da görülebilir.)
- İşitsel algısal zorluklar.
İncelediğim bir makalede, iletişimin dört bileşeninin (Stourneras’ın dört bileşenli modeli; bilişsel, duygusal, sözel-motor ve iletişimsel) anlaşılmasına dayanan çeşitli terapi yaklaşımları sunulmuş. Ayrıca problem tanımlama, konuşma hızını azaltma, uygun duraklama, uygun izleme ve hikaye anlatımı becerilerine odaklanan HBK müdahalesi açıklanmış ve HBK’nın belirli özelliklerini dikkate alan terapötik düşünceler de sunulmuştur. Sunulanlara ve söylenenlere şöyle bir bakalım.
Karmaşık cümlelerde HBK’ya sahip bireyler konuşma hızını ayarlayamayabilir. Bunun için konuşma hızı dil karmaşıklığına göre ayarlanmalıdır. HBK’ya sahip bireyler bunu yaparken zorlanırlar. Bu beceri zayıf olduğundan ya normalden daha yüksek bir akıcısızlık sıklığına ya da çoklu konuşma hatalarına neden olur.
Hızlı Bozuk Konuşma'da Konuşma Hızı İki Bileşenden Etkilenir
- Konuşmayı yürütme
- Duraklamalar.
- Hece süresi normal ya da normale yakındır, duraklama süresi ise konuşmacılar arasında büyük ölçüde değişiklik gösterir.
HIZLI BOZUK KONUŞMANIN İKİ ALT TÜRÜ TANIMLANMIŞTIR
Van Zaalen iki tür HBK tanımlamıştır: Sözdizimsel ve fonolojik HBK. Düşünceleri planlama ve formüle etmedeki zorluklar fonolojik HBK’yı gösterirken, hızlı ve net olmayan konuşma sözdizimsel HBK’yı gösterir.
SÖZDİZİMSEL HBK Dilbilgisel kodlama ve hızlı bir konuşma hızında kelime alma sorunlarına atıfta bulunur. Bu tür belirtiler, dilsel olarak karmaşık durumlarda daha sık görülür. Problemler, kelime ve cümle tekrarları, ünlemler, tereddütler ve revizyonlar gibi normal akıcısızlıklarla kendini gösterir.
FONOLOJİK HBK Van Zaalen’e göre fonolojik HBK, fonolojik kodlamadaki sorunları ifade eder ve özellikle çok heceli kelimelerde hızlı bir konuşmada kelime yapısı hataları görülür.
Hızlı Bozuk Konuşma ve İletişimin 4 Bileşeni
1- Hızlı Bozuk Konuşmada Bilişsel Bileşen
HBK’lı birey genellikle yanlış anlaşıldığını ve yetersiz olduğunu hisseder. HBK’nın olumsuz düşünce ve duyguları, kekemeliği olanlar bireyler kadar derin değildir. Ancak geleceğe dair şüphelere, terapi konusundaki belirsizliklere, düşük benlik saygısına ve düşük motivasyona katkıda bulunur. Farklı bir konuşma şekli uygularken, çoğu HBK’lı birey başlangıçta rahat hissetmeyecektir. Konuşmaları onlara “doğal” gelmiyor. Bir klinisyen, bu tür danışanların bilişlerinin ve olumsuz öz değerlendirmelerinin farkında olmalıdır. Klinisyen işitsel ve video geribildirimlerini kullanmalıdır.
2- HBK’da Emosyonel (Duygusal) Bileşen
HBK’ lı birey açıkça konuşmama ve anlaşılmama konusundaki başarısızlıklarına, kaygı ve hayal kırıklığı sinirlilik, üzüntü ve düşük benlik saygısı yaşayarak yanıt verebilir.
Daly, HBK ile çalışırken bilişsel eğitim, danışmanlık, tutum değişiklikleri, gevşeme, onaylama eğitimi ve olumlu kendi kendine konuşmanın bir kombinasyonunu önerdi. Reichel, Bar-On’un duygusal zeka yetkinliklerini, HBK benzeri semptomların baskın olduğu danışanlarla çalışan klinisyenlerin kullanımına uyarlamıştır. Beş duygusal zeka yetkinliği şunlardır:
(1) Duygusal öz farkındalık, (2) Dürtü kontrolü, (3) Gerçeklik testi, (4) Empati ve (5) Kişilerarası ilişkiler.
3- HBK’da Sözel- Motor Bileşen
Çoğu durumda, hece vuruşuyla konuşma hızını yavaşlatarak hızlı artikülatör hızı ele almak mümkündür. Konuşma hızının azaltılmasıyla ilgili bu tür çalışmaların, hem işitsel hem de görsel geri bildirimle dikkatlice yapılandırılmış bir şekilde gerçekleştirilmesi gerekir. Konuşma hızını yumuşatmaya ek olarak, klinisyen, konuşma ve dil çıktısının daha iyi uyumunu veya sinerjisini kolaylaştırmak için konuşma görevinde yer alan motorik ve dilsel karmaşıklık derecesini de dikkate almalıdır. HBK, tüm sözel-motor hareketleri yeterli düzeyde yapabilir, ancak konuşma hızı hızlı olduğunda yapamaz. Sadece oral-motor hareketlerin (örneğin çene hareketleri) yürütülmesinde değil, planlamada da sorunları vardır. Sözel-motor becerilerin kelime düzeyinde ele alınması önemlidir. Özellikle çok heceli kelimelerde hızlı konuşma hızında hecelerin doğru sıralanması üzerinde çalışmaya öncelik verilir. Bir sonraki adım, bu tür becerileri cümle düzeyinde ve daha sonra kendiliğinden konuşmada uygulamaktır.
4- İletişimsel Bileşen
HBK ilgili literatür, iletişimle ilgilenmemek, iyi bir dinleyici olmamak ve saldırgan, geniş, patlayıcı, dışa dönük, dürtüsel, kontrolsüz ve/veya aceleci davranışlar sergilemek gibi HBK’nın damgalayıcı özelliklerinin çoğunu tanımlar. HBK’ya sahip bireyler zayıf dinleme, anormal sıra alma ve ayrıntı ve dürtüsellik gibi anormal iletişim becerileri, klinisyen tarafından ele alınmalıdır. Çevreden (örneğin, aile üyeleri, meslektaşlar) sık ve doğrudan geri bildirim alma dönemi, konuşma farkındalığının artmasına katkıda bulunabilir. Ortak odaklı iletişim (mesajı dinleyiciye göre ayarlamak), klinik sürecin en önemli hedeflerinden biri olarak HBK’lı bireylerin kolaylaştırılması gereken bir beceridir.
SONUÇ ve Terapi:
Bu makale, HBK’nın alt tiplemeyi ve iletişimin dört bileşenini dikkate alan bir HBK terapisi programı ortaya koymaktadır. Mevcut terapi planlaması, problem tanımlama, konuşma hızı azaltma, uygun duraklama, izleme ve hikaye anlatım becerilerine odaklanmayı içerir. Terapötik hususlar, HBK’nın belirli özelliklerini hesaba katar ve sık; kısa ev egzersizlerinin nedenlerini açıklar. Son olarak, danışanın güvenini, duygusal becerilerini ve başarı duygusunu geliştirmek; terapötik süreci gerçekçi beklentilerin farkındalığına, zorlu hedeflerin peşinden gitme motivasyonuna ve en önemlisi her insan için başarılı iletişimin sevincine dönüştürecektir.
Kaynaklar:
- https://www.stutteringhelp.org/cluttering
- Reichel, I. K., & van Zaalen, Y. (2014). Cluttering Treatment: Theoretical Considerations and Intervention Planning.
Makalenin yazarları hakkında kısa bilgiler: Yvonne van Zaalen, Fontys Üniversitesinde Prof . Yvonne, Konuşma ve Dil Patolojisi alanında araştırma yapıyor. Isabella K. Reichel Touro Koleji’nde Dil ve Konuşma Patoloğu, Şu anda Prof. Akıcı konuşma bozuklukları, duygusal zeka ve olumsuz damgalama alanlarında araştırma yapıyor.
