Ekran Süresinin Çocukların Dil Gelişimi Üzerindeki Etkisi
Çocuklar ve yetişkinler arasında ekran süresindeki aşırı artış, bu konunun daha fazla araştırılmasına sebep olmuştur. İncelediğimiz bu makalede literatürün bir özeti sunulmuştur. Biz de dil ve konuşma alanında makale özeti liderliğimizi sürdürerek yazılarımızı sizlere aktarmak, değerli gördüğümüz bu çalışmanın özetini sizlerle paylaşmak istiyoruz.
Gözden geçirilen bu derleme, ekran başında geçirilen sürenin çocukların dil gelişimi üzerindeki etkisini anlamakla ilgilidir. Bu derlemede 12 makale incelenmiştir ve ekran süresinin çeşitli faktörlere bağlı olması, ekran süresinin çocukların dil gelişimi üzerindeki çeşitli etkileri gibi temel temaları ortaya çıkarmıştır.
Makalenin sonucunda ise ekran başında geçirilen süredeki artışın ve erken yaşta izlemeye başlamanın dil gelişimi üzerinde olumsuz etkileri olduğunu, daha büyük yaşta izlemeye başlamanın bazı faydalar olduğunu gösterdi. Video özellikleri, içerik ve birlikte izleme de dil gelişimini etkilediği not edilmiştir.
Makale Özeti:
Dördüncü sanayi devrimi ile birlikte dünya çapında hem çocuklarda hem de yetişkinlerde ekran süresinde ciddi bir artış olduğu araştırmacılarla raporlanmıştır. Beyin gelişimi ve olgunlaşması için kritik bir aşama olan ve dil ve konuşma becerilerini edinmenin en yoğun dönemi olduğu için, yaşamın ilk 1000 günü (3 yıl) özellikle çocukların dil gelişimi için hayati önem taşır. Ancak çocuklarda ekran süresinin artması nedeniyle dil gelişimine etkisi araştırılması gereken bir alandır.
Güncel literatüre göre 'ekran süresi', telefon, video oyunları, televizyon, bilgisayar, dizüstü bilgisayar ve tablet gibi herhangi bir ekranla geçirilen süre olarak tanımlanmıştır. Bununla birlikte ekran süresi ikiye ayrılmıştır.
- Aktif Ekran Süresi: Çocuğun bilişsel veya fiziksel olarak dijital etkinliklere katılma yeteneğidir.
- Pasif Ekran Sürsi: Etkin olmayan ekran tabanlı etkinlikleri ve/veya pasif bir şekilde dijital (ekran tabanlı) bilgi edinmeyi içerir.
Aktif ve pasif ekran süresi arasında ayrım yapmak, ekran süresinin belirli etkilerini (yani olumlu veya olumsuz) anlamaya yardımcı olacağı için önemlidir.
Ekran başında geçirilen süre ile konuşma ve dil gelişimi arasındaki bağlantı doğrudan değildir ve birkaç faktörün dikkate alınması gerekir. Bu faktörler, ekranda geçirilen süreyi, bir ortak izleyicinin varlığını, video özelliklerini ve dili etkileyebilecek ek faktörleri içerir.
Literatürün gözden geçirilmesi, ekran süresinin çocukların gelişimi üzerindeki hem olumlu hem de olumsuz etkilerini ortaya koydu.
Ekran süresinin olumlu etkileri:
- Eğitim değeri, kelime dağarcığının genişletilmesi, çocukları çeşitli deneyimlere ve kültürel ve dilsel çeşitliliğe maruz bırakma ve onları güvenli bir şekilde meşgul tutma yer alır.
- Çocuklara eğitme amaçlı izletilen televizyon, dil öğrenimine, okuryazarlığa ve bilişsel gelişime olanak sağlayabilir.
- Blue's Clues ve Dora the Explorer gibi programların kelime bilgisi üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduğunu, Teletubbies'in ise kelime dağarcığı üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduğunu belirtmişlerdir.
- Birlikte ekrana bakma, dil edinimini teşvik eder. Ekran başında geçirilen süre, öğrenmeyi desteklemeye yardımcı olabilir, ancak sosyal etkileşimler yoluyla öğrenilebilenler kadar değildir.
- Ekran başında geçirilen süre, iki buçuk yaşındaki çocuklarda kelime dağarcığını ve dil üretme becerilerini artırabilir.
- Ekran süresinin çocuğun bilişsel yetenekleri, üst düzey dil ve okuryazarlık becerileri üzerinde olumlu etkileri vardır.
Ekran süresinin olumsuz etkileri: Çocuklar iki yaşından sonra bilgileri anlamaya başlarlar ve bir cihazın ekranından öğrenilen bilgileri aktarmakta zorlanabilirler. Bu nedenle, öğrenmeyi daha verimli bir şekilde kolaylaştırmak için çocukların teşvik edilmesi ve aile üyeleri ve bakıcılarla yüz yüze etkileşim yoluyla etkileşimde bulunmaları önemlidir.
- Çalışmalar, arka planda televizyonun olmasının çocuğun dil kullanımını, yürütücü işlevlerini, oyun oynama kalitesini, dil edinimini, dikkati ve 5 yaşından küçük çocuklarda bilişi olumsuz etkileyebileceğini gösterdiğinden, yetişkinler çocukların yanında arka planda televizyon olmadığından emin olmalıdır.
- Aşırı televizyon izlemek de genç yaşta matematik becerilerini, dili ve okumayı etkileyebilir.
- Bazı çalışmalar olumlu etkiler bildirirken bazı çalışmalar ise konuşma, dil, motor, bilişsel ve sosyal gelişim üzerinde olumsuz etkiler bildirmiştir.
- Çeşitli araştırmalar, uyaran özelliklerinin de dil gelişimini etkileyebileceğini göstermektedir. Çocuklar için bir programa karar verirken video özelliklerinin dikkate alınması tavsiye edilir. Daha az yakın çekim, yanıp sönen/değişen görüntüler, azaltılmış dil ve artırılmış kare hızıyla hızlı tempolu videolar dil gecikmelerine neden olabilir. Yüksek tempolu videolar çocuklar için bilişsel yükü fazla olabilir.
- Birkaç makale, ekran başında geçirilen süre ile alıcı ve ifade edici dil gecikmeleri arasında bir bağlantı olduğunu bildirmektedir.
- Arka plan televizyonu, anlaşılmayabilecek, çok az veya hiç dikkat edilmediği için bilişin zayıflamasına neden olan ve bilişsel gelişim için önemli olan ebeveyn-çocuk etkileşiminin azaldığı içeriği ifade eder.
- Arka planda aşırı televizyon izlemenin çocuklar üzerinde olumsuz etkileri olabilir. Dikkat dağıtıcıdır, oyun zamanını bozar ve ebeveyn-çocuk etkileşimi azaldıkça daha yavaş dil gelişimi ve daha düşük kelime dağarcığı puanları ile sonuçlanır.
- Ekran süresine maruz kalma yaşı, dil gecikmesine neden olabilir. APA'ya göre iki yaşın altındaki çocuklar televizyon izlememelidir
- Aşırı kullanım, çocuğun okuryazarlığını etkileyebilecek dikkati olumsuz etkileyebilir ve bu olumsuz etkiler, biliş ve okuryazarlığın avantajlarından daha ağır basar.
- Az hareketlilik ve az deneyimleme dolayısıyla dil ediniminde gecikmeler görülebilir.
Ekran süresi ile ilgili araştırmalar:
Duch ve ark. ( 2013 ), odasında televizyon olan çocukların, yaşıtlarına göre televizyon izleyerek daha fazla zaman geçirdiklerini bildirmiştir. Ekran süresine maruz kalınan süre dil gelişimini etkileyebileceğinden bu önemlidir.
Perdana ve ark. ( 2017 ), Duch ve ark. ( 2013 ) ve Zengin-Akkuş ve ark. ( 2018) çocuğun cinsiyeti ile çocuk odalarında televizyon bulunması ile dil gelişiminin gecikmesi arasında bir ilişki olmadığını belirtmiştir. Ayrıca çocuğun özellikleri (mevcut kelime dağarcığı, yaş vb.) ve çevresel bağlamlar (aynı içerikle tekrar tekrar ve uzun süre etkileşimde bulunma, yetişkinlerin birlikte izlemesi ve yetişkin-çocuk etkileşimlerinin niceliği ve niteliği) de dili etkileyebilir.
Finans ve mahalle güvenliği, çocukların maruz kaldığı ekran süresinin süresini etkiler. Güney Afrika'nın Soweto kentinde ve ABD'de yapılan bir araştırma, mahallenin daha güvenli bir mahalleye kıyasla daha tehlikeli olarak algılanması durumunda çocukların daha fazla miktarda televizyon izlediğini, çünkü çocukların mümkün olan yerlerde dışarıda oynamaya kıyasla içeride daha güvenli olduklarını bildirdi.
Perdana ve ark. ( 2017 ), çocuklar büyüdükçe ekran başında kalma süreleri de artıyor. Bu, ekran başında geçirilen süre ile yaş arasında doğrudan bir ilişkinin var olduğu anlamına gelir. Ekran başında kalma süresi aynı zamanda kültürel ve sosyo-ekonomik faktörlere de bağlıdır ve aile bireylerinin ve çocuğun ebeveynlerinin alışkanlıklarından etkilenebilir. Birkaç makale, ekran başında geçirilen süre ile alıcı ve ifade edici dil gecikmeleri arasında bir bağlantı olduğunu bildirmektedir
Hudon, Fennell ve Hoftyzer'e ( 2013 ) göre programın kalitesi, programı izleyerek geçirilen süreden çok dil gelişimini etkileyebilir.
Ebeveynler, bakıcılar veya kardeşler gibi yetkin bir yetişkinin değeri, soru sorarak ve ekran medyası sırasında çocukla etkileşim kurarak uyarı sağlar, çünkü bu, kelime dağarcığını, seslendirmeleri ve anlamayı geliştirecektir. Genellikle televizyonlar ve ekran medyası, ebeveynler meşgulken veya yokken çocukların dikkatini dağıtmak için 'bebek bakıcısı' olarak kullanılır. Bu, yetkin bir yetişkinin her zaman mevcut olmayabileceği ve izlemenin çocuklara yönelik olabileceği anlamına gelir. Bu, çocukların dil gelişimini etkileyebilir.
Dil, çocuğa dilin biçimlerini ve özelliklerini öğrenmesi için araçlar sağlayan ebeveynler ve bakıcılarla etkileşim yoluyla erken gelişir.
Çeşitli deneyler, bir programa yeterince tekrarlı maruz kalmanın çocuğun problem çözme becerilerini, taklit etme yeteneğini ve yeni kelimeler öğrenme yeteneğini geliştirdiğini göstermektedir. Tekrarlanan maruz kalma, işleme zorluklarının üstesinden gelinmesine izin verir ve kelime dağarcığının ve içeriğin öğrenilmesini kolaylaştırır. Bununla birlikte, 22 aylıktan küçük çocuklar, çocuklara yönelik bir televizyon programına tekrar tekrar maruz kalarak yeni kelimeler öğrenememekte, ancak benzer yeni kelimeleri doğal ortamlarında öğrenebilmektedirler. Emilen ancak gelişimsel olarak yapıcı olmayan uyaranlara artan maruz kalma, beyin gelişimini ve dil edinimini etkileyebilir.
Ekran süresi, dil edinimini, erken dil gelişimini ve oyunu olumsuz etkileyebilir .Çocuğun gelişiminin ilk 3 yılı, çevresel etkilerden etkilenen beyin gelişimi için önemlidir. Yazım denetimi araçları, yazım hatalarının fark edilmeden gitmesini kolaylaştıran teknolojik iletişim ile yazım becerilerini azalttığından okuryazarlık da etkilenir. Konuşma ve dil güçlükleri ile başvuran bireyleri belirlemek, değerlendirmek ve yönetmek Konuşma-dil terapistlerinin (SLT'ler) rolüdür.
Ekran süresiyle ilgili mevcut yönergeler Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve APA tarafından belirlenir ve Kanada, Avustralya ve Güney Afrika'dakilerle ilişkilidir. 2 yaşından küçük çocukların ekran süresine maruz kalmaması, 2-4 yaş arası çocukların günde 1 saati, 5-17 yaş arası çocukların ise günde 2 saati geçmemesi gerektiğini belirtiyor.
Bu kapsam belirleme incelemesinin klinik çıkarımları olabilir ve dil ve konuşma terapisine rehberlik etme potansiyeline sahiptir. Ayrıca ebeveynler için rehberlik ve önerilerle ilgili içgörü sağlayabilir. Dil Konuşma Terapistleri, ebeveynlere dil uyarımını ve birlikte izlemenin önemini teşvik edecek stratejiler ve beceriler sağlamalıdır.
Bu yazımızda ekran süresinin dil gelişimine olan olumlu/olumsuz etkilerinden bahsettik. Ekran kullanımının olumsuz özelliklerinden bahsederken olumlu yanlarını da ele almak ve sizlere aktarmak istedik. Sizler de bilgilendirme amaçlı bu yazımızı paylaşabilir, bilimsi ekibine destek olabilirsiniz.
_____________________________________________________________________________
Kaynak: Karani NF, Sher J, Mophosho M. The influence of screen time on children's language development: A scoping review. S Afr J Commun Disord. 2022 Feb 9;69(1):e1-e7. doi: 10.4102/sajcd.v69i1.825. PMID: 35144436; PMCID: PMC8905397.
