Dislekside Dil ve Konuşma Terapisinin Rolü
Disleksi Hakkında
Dil ve konuşma bozuklukları ile disleksinin yakından ilişkili olduğuna dair hem anekdotsal hem de bilimsel kanıtlar vardır. Dil ve konuşma güçlüğü çeken birçok çocuk okuryazarlık problemleri yaşar ve okuryazarlık güçlüğü çeken birçok çocuk, dil ve konuşmada daha geniş güçlüklerin belirtilerini gösterir. Disleksili çocuklar, motor planlama ve artikülasyondaki güçlükler veya fonolojik işleme güçlükleri nedeniyle anlambilim ve sözdiziminde güçlükler ve/veya konuşma sesleri üretmede güçlükler gösterebilirler. Bu nedenle, bu çocukların gösterdiği konuşma ve dil güçlüklerinin türlerini ve özellikle herhangi bir zorluğun okuryazarlık güçlükleriyle daha yakından bağlantılı olup olmadığını bilmek için bu çocuklar dil ve konuşma terapistleri tarafından değerlendirilmelidir.
Genel olarak uzmanlar disleksinin başlıca bir okuma güçlüğü olduğunu ve beyindeki bir yazılı sözcük işleme anormalliğinden kaynaklandığını; disleksili bireylerin, zayıf heceleme ve çözümleme becerilerinin yanı sıra akıcı ve doğru sözcük okumada güçlük yaşadıklarını belirtmişlerdir. [1]
NINDS ( National Institute of Neurological Disorders and Stroke Ulusal Nörolojik Bozukluklar ve İnme Enstitüsü) , disleksili bireylerin sözcük çözümleme, akıcı okuma, heceleme, okuduğunu anlama becerilerinde gözlenen zayıf performansları dilin sesbilgisel bileşenindeki sınırlılıklarından kaynaklandığını söylemektedir.[1]
Dislekside dil ve konuşma terapisinin rolü çok fazla bilinmemektedir. Ancak, Dil ve konuşma terapistleri (DKT’ler), okuma güçlüklerinin erken teşhisiyle doğrudan ilgili olan ve bu süreçte önemli bir rol oynayabilecek zengin bir bilgi birikimine sahip bir meslek grubudur. Ayrıca dil ve konuşma terapistleri fonolojik beceriler hakkında kapsamlı eğitim ve bilgiye sahiptirler.
American Speech-Language-Hearing Association (ASHA) , DKT'lerin iletişim bozukluğu olan çocuklar ve ergenler için okuryazarlığın geliştirilmesinde kritik ve doğrudan bir rol oynadığını belirtmektedir.[3]
Konuşma sesi hataları olan birçok çocuğun fonolojik hataları vardır. Bu, sözcükleri oluşturmak için hangi seslerin bir araya getirilmesi gerektiğini anlamakta zorlandıkları anlamına gelir. Fonolojik konuşma hataları olan aynı çocukların fonolojik okuma sorunları da olabilir. Fonolojik bozukluk disleksili bireylerde görülmektedir.[2]
Çocuklar konuşma seslerini tanımakta zorlandıklarında, ses ile harf sembolü arasında bağlantı kurmak zorlaşır. Bu nedenle, yazılan sesin veya kelimenin anlamı genellikle kaybolur ve okuduğunu anlama zarar görür.[4] Bu durum, konuşma terapistlerinin, çocuk konuşmada değil sadece okumada zorluk yaşıyor olsa bile, çocuğun okuma müdahale ekibinin ayrılmaz bir parçası olması gerektiği anlamına gelir. Dil ve konuşma terapistleri bu çocukların genel fonolojik sistemlerini geliştirmelerine ve seslerin sözcükleri oluşturmak için nasıl bir araya geldiklerini anlamalarına yardımcı olabilirler. [2] Bu da çocuğun okuryazarlığını geliştirmesine yardımcı olacaktır. Okuryazarlık becerisi akademik beceri ile ilişkilendirilmiştir ve erken yaşlarda bu becerinin gelişimi önem arz etmektedir.
Disleksi müdahalesinde DKT’ler multidisipliner bir ekibin parçası olmalı ve en baştan karar verme sürecine dahil edilmelidir. [5]
DKT’ lerin disleksi müdahalesindeki uygun rolleri ve sorumlulukları şunları içerir, ancak bunlarla sınırlı değildir daha da genişletilebilir;
* Okuma ve yazma sorunları için risk altındaki çocukları belirlemek
*Dil edinimini ve yeni ortaya çıkan okuryazarlığı teşvik ederek yazılı dil sorunlarının önlenmek
* Erken tanılama için tarama yapmak
*Erken okuryazarlığı desteklemek
*Erken okuryazarlık gelişimi için ailelere bilgi sağlamak
*Kapsamlı değerlendirme ve terapi hazırlamak
*Okuma değerlendirilmesi yapmak
* Yazma değerlendirilmesi yapmak
* Fonolojik farkındalık becerilerini desteklemek
*Okuma ve yazma becerilerini desteklemek
*Dil becerilerini desteklemek
* Okuma ve yazma için müdahale ve sonuçların belgelenmek
*Çocukların öğretmenleri ile iş birliği içinde olmak
*Çocuklar için çevre düzenlemesi yapmak [3]
Disleksi okul çağında tanılanmaktadır, ancak erken çocukluk döneminde belirtiler gösterir. Disleksili bir çocuğun küçükken terapiye başlaması okumasını iyileştirebilir ve hatta okulun ilk yıllarında okuma sorunlarını tamamen önleyebilir.[4] Bu yüzden eğer çocuğunuzda ses ve hece farkındalığının düşük olduğunu düşünüyorsanız, okumaya isteksiz olduğunu görüyorsanız, bir göreve odaklanma ve koordinasyon problemi yaşıyorsa ve disleksiden çok ufak dahi bir şüpheniz varsa erken müdahale için bir uzmana başvurmalısınız. Beklemenin hiçbir bozuklukta çözüm olmayacağı, erken teşhis ve terapinin önemi araştırmacılar tarafından vurgulanmıştır.
Bu yazımızda disleksili bireylerin mutlaka dil ve konuşma terapistleri tarafından değerlendirilmesi ve terapiye dahil edilmesinin öneminden bahsettik.
Yazımızı beğenip paylaşırsanız farkındalık konusunda destek olursunuz. Bizi takip ettiğiniz için teşekkür ederiz.
KAYNAKÇA
D. Sümer, H. M., (Ed), S. Yılmaz, Ş., (Ed.), (2021), Öğreme Güçlüklerinde Değerlendirme ve Müdahale, 3. Basım, Anı Yayıncılık, Ankara
Speech and Language Kids, ‘‘Dyslexia and Speech Therapy’’,Erişim: 2Eylül 2022 https://www.speechandlanguagekids.com/dyslexia/
Roitsch, J. (2020), Dyslexia and the Speech Pathologist, In Dyslexia, IntechOpen, 3.Chapter DOİ10.5772/intechopen.91069
Vocalsaints, ‘‘Dyslexia: An Overview and How Speech Therapy Can Help’’, Erişim: 2 Eylül 2022 https://vocalsaints.co.nz/dyslexia-an-overview-and-how-speech-therapy-can-help/
Colenbrander D, Ricketts J, Breadmore H.L., (2018) Early Identification of Dyslexia: Understanding the Issues, Lang Speech Hear Serv Sch., 24;49(4):817-828. doi: 10.1044/2018_LSHSS-DYSLC-18-0007
